FOLFIRINOX nasıl çalışır?

FOLFIRINOX'taki ilaçların her biri, büyüme ve çoğalma yeteneklerini durdurarak kanser hücrelerini öldürmek veya kanser hücrelerinin büyümesini yavaşlatmak için tasarlanmıştır.

FOL - folinik asit

F - fluorourasil

IRIN - irinotekan

OX - Oxaliplatin

Tedavinin amaçları

FOLFIRINOX en sık, bölgesel olarak ilerlediği için ameliyat edilemez veya 4. evre (metastatik) pankreas kanseri tedavisinde, hastalığı geriletme, hastalığa bağlı belirti ve şikayetlerin azaltması ve yaşam süresinin uzatılması için verilir. Nadir durumlarda, FOLFIRINOX, tedavi ile tümörleri küçültme ve kanserli dokuları ameliyat ile çıkarmaya elverişli hale getirmek amacıyla (neoadjuvan) verilebilir. Ayrıca kolon ve rektum kanseri tedavisinde de bu kemoterapi rejiminin yeri vardır.

Uygulama şekli, dozu ve program

  • Oxaliplatin 85mg/m2 1. gün, toplardamardan (İntraVenöz = İ.V.) 2 saatte yavaşça verilir. Bu şekilde, damar yoluyla belli bir sürede ilaç uygulamaya infüzyon denir.
  • Folinik asit (Lökovorin) 400mg/m2 1. gün, toplardamardan 2 saatte infüzyon şeklinde verilir.
  • İrinotekan 180 mg/m2 1. gün toplardamardan 1.5 saatte infüzyon şeklinde verilir.
  • Fluorasil 400 mg/m2 1. gün toplardamardan puşe olarak adlandırdığımız 10-15 dakikalık sürelerde uygulanır.
  • Fluorasil idamesi 2400 mg/m2, İ.V. infüzyon olarak 1. gün başlayıp 2. gün biten 46 saat içinde verilir. Hastalar 46 saat süren Fluorasil’i hastanede yatarak alabilir. Port katateri değimiz cilt altına yerleştirilen kateteri olan hastalar ise bu ilacı infüzyon pompası ile evde de alabilirler.

Not: İlaç uygulama süreleri ve dozları hekimin uygun gördüğü şekilde değiştirilebilir.

FOLFIRINOX tedavisinin toplam tahmini süresi

  • Toplam infüzyon süresi genellikle 50 saate kadar çıkar, ancak port kateteri olan hastalar günübirlik kemoterapi merkezlerinde genellikle sadece 5 saat tedavi aldıktan sonra kalan süreyi infüzyon pompası ile evde geçirirler. 
  • İnfüzyon süreleri klinik araştırmalara dayanmaktadır, ancak doktor tercihine veya hastanın tedaviyi tolere etme durumuna bağlı olarak değişebilir. Ön ilaçlar ve sıvı destekleri daha fazla zaman katabilir.
  • FOLFIRINOX genelde hastaların tedavi sonrası evine döndüğü günübirlik kemoterapi ünitelerinde uygulanır.
  • Bu iki günlük folfirinox tedavisi her 14 günde (2 hafta) bir tekrarlanır. Bu döngü 1 kür olarak bilinir. Her kür 12 kereye kadar tekrarlanabilir. Tedavinin süresi, tedaviden görülen faydaya bağlı olarak 6 aya kadar sürebilir.
  • Bununla birlikte hastanın genel durumuna göre onkoloğu bu kemoterapi rejimini haftalık vermeyi de tercih edebilir. Haftalık folfirinox uygulamasının hastalar tarafından daha kolay tolere edildiği bilinmektedir. Haftalık folfirinoxta kemoterapi ilaçları, 2 haftada bir uygulanan standart folfirinoxa göre yarı dozda uygulanır veya uygulanacak dozlar tıbbi onkolog tarafından özel olarak belirlenir.

Yan etkiler

Çoklu ilaç rejimlerinde, her ilacın kendine özgü yan etkisi vardır. Bu ilaçların birlikte verilmesiyle ortaya çıkabilecek yan etkiler, yapılan klinik araştırmaların sonuçlarına göre tahmin edilmiştir. Yapılan klinik araştırmalarda folfirinox tedavisi ile ilgili en sık görülen yan etkiler aşağıdaki gibidir: 

  • Beyaz kan hücrelerinin düşmesi (lökopeni veya nötropeni) (46%) 
  • Halsizlik (24%)
  • Kusma (15%) 
  • İshal (13%) 
  • Kanama riski (trombosit dediğimiz pıhtılaşma hücrelerinin azalmasına bağlı olarak) (9%)
  • Ellerde ve ayaklarda uyuşukluk (periferik nöropati) (9%) 
  • Anemi (kırmızı kan hücrelerinde düşme) (8%) 
  • Karaciğer fonksiyonlarında bozulma (7%) 
  • Kanın dolaşım sırasında pıhtılaşması ile oluşan tıkaçlar (tromboz) (7%) 
  • Nötropenik ateş* (5%)

*Nötropenik ateş, beyaz kan hücreleri olan nötrofillerin sayısı kritik bir seviyenin (genelde milimetreküpte 500) altına düştüğünde görülebilen ateşli fırsatçık enfeksiyonlara denilir. Febril nötropeni olarak da adlandırılır.

Takip

Ne sıklıkla takip gereklidir?

Kan tahlillerinin her kemoterapi kürü öncesi kontrol edilmesi gereklidir. Gerekli olan kan tahlilleri tam kan sayımı ( hemogram ) ve kapsamlı metabolik paneldir ( biyokimya ). Hekimin önerisine göre başka kan tahlilleri eklenebilir. CA19-9 (bir tümör markırı) kan testi, genellikle tedavinin başlangıcında, daha sonra kemoterapi ilaçlarının çalışıp çalışmadığını belirlemek için her sekiz haftada bir kontrol edilebilir.

Ne sıklıkla radyolojik görüntüleme gereklidir?

Görüntüleme, tedaviye başlamadan önce, tedavi sürecinde belli aralıklarla ve tedavi sonunda yapılır. Manyetik Rezonans Görüntüleme ( MRG ), Bilgisayarlı Tomografi ( BT ) ya da Pozitron Emisyon Tomografisi ( PET ) kullanılan görüntüleme yöntemlerindendir.

Kan testi veya görüntüleme sonuçları tedaviyi nasıl etkiler?

Sonuçlara bağlı olarak doktorunuz FOLFIRINOX kullanımına planladığı gibi devam edebilir, dozunu değiştirebilir veya tedaviyi değiştirebilir.

Dikkat edilmesi gerekenler

  • Florourasil’in (5-FU) sürekli olarak bir damara infüze edilebilmesi için hastalara 2 gün boyunca vücutlarına bant ile yapıştırılacak bir infüzyon pompası gerekir. Bu pompa 1. gün kemoterapi seansının sonunda hemşire tarafından bağlanır ve hasta eve gider. İki günlük infüzyon tamamlandığında, hasta kemoterapi ünitesine tekrar gelir ve infüzyon pompası çıkarılır.
  • İrinotekanın ishale sebep olabilir. Bu yüzden irinotekan infüzyonundan önce önlem amaçlı atropin enjeksiyonu yapılır. Evdeki ishal, genellikle lopermid isimli bir hap ile tedavi edilir. İrinotekanın neden olduğu ishal için lopermidin nasıl kullanılacağı konusunda bilgilendirme yapılmalıdır. Genel olarak, folfirinox kemoterapi rejimi sonrası gaitanızda yumuşama başladığı an 2 adet lopermid içmelisiniz ve her ishalden sonra 2 adet olacak şekilde içmeye devam etmelisiniz. Lopermide rağmen ishal sayınız 24 saatte 4’ü geçerse doktorunuzu veya onkoloji hemşirenizi bilgilendirmeli veya acil servise gelmelisiniz.
  • Oxaliplatin aldıktan sonra birkaç gün soğuk içecekler veya soğuk şeylere karşı çok hassas olabilirsiniz. Soğuk havalarda kalın kıyafet giymek, soğuk nesneleri tutmamak ve özellikle soğuk olan sıvıları içmemek en iyisidir.
  • Bu dörtlü kemoterapi rejimi sonrası, savunma hücreleri sayısında belirgin düşme olan hastalara önlem olarak GCSF adını verdiğimiz kan hücresi büyüme faktörü iğnesi (ilgrastim, lenograstim, pegfilgastrim gibi) uygulanabilir.
  • Onkoloji eczacınız ilaçların birbiriyle ilgili etkileşimi olup olmadığını kontrol etmelidir.

Bireysel ilaç etiketi bilgileri

Folinik asit = kalsiyum folinat

  • Folinik asit, B9 vitamini folik asidin bir türevidir. Diğer kemoterapi ilaçlarınından farklı olarak direk hücre öldürücü etkiye sahip değildir; etkisini flourasilin aktivitesini artırarak gösterir.
  • Açık sarı renktedir.
  • Calcium Folinate, Folca, Leucovorin, Kalsiyum Folinat gibi isimlerle piyasada bulunmaktadır.

Genel folinik asit yan etkileri

  • Yaygın görülen yan etkiler: bulantı, ağız içi yaralar
  • Yaygın olmayan yan etkiler: ateş
  • Seyrek yan etkiler: uykusuzluk, nöbetler ve bayılma ( senkop )

Fluorourasil

  • Florourasil (5-FU), pirimidin analoğu olarak bilinen ve antimetabolit sınıfından bir kemoterapi ilacıdır. DNA sentezinde görev alan bir enzimi bozarak anti-kanser etkinlik gösterir.
  • 5-Fluorouracil, 5-Frotu, Fivoflu, Fluorouracil, Fluro-5 gibi isimlerle piyasada bulunmaktadır.

Genel fluorourasil yan etkiler

  • Düşük beyaz küre sayısı (lökopeni ve nötropeni)
  • Ağız ve boğazda yaralar veya ülserler (mukozit) 
  • İshal
  • Mide bulantısı ve kusma 
  • Düşük kırmızı kan hücresi ve trombosit sayıları
  • Alerjik reaksiyonlar, nadiren
  • Göz ağrısı, ışık hassasiyeti, aşırı sulanma, görsel değişiklikler
  • Baş ağrısı
  • Deri değişiklikleri: kuruluk, kızarıklık, karıncalanma, ışık hassasiyeti, ağrı, şişme, çivi kaybı (el ayak sendromu)
  • Ciddi karaciğer fonksiyon bozukluğu için doz ayarlamaları gerekebilir

İrinotekan

  • Etki mekanizması: Hücrelerin çoğalması için tüm (genetik) bilgimizin saklı olduğu DNA’mızın kopyalanması gereklidir. Irinotekan, DNA kopyalanmasında kritik rolü olan topoizomeraz I adlı enzimin etkisini inhibe eder (engeller). Irinotekan, topoizomeraz I-DNA kompleksine bağlanarak DNA iplikçiklerinin yeniden birleşmesini engeller. Bu üçlü kompleksin oluşumu, DNA'nın çoğalmasının durmasına ve DNA’da kırılmalara yol açar. Sonuç olarak, DNA hasarı tamir edilmez ve apoptoz (programlanmış hücre ölümü) meydana gelir.
  • Sadece kemoterapi ünitesinde uzman bir uzman hekim gözetiminde verilebilir.
  • Erken ve geç olmak üzere iki şekilde ishal görülebilir. Geç ishal genellikle irinotekan infüzyonu tamamlandıktan 24 saat sonra ortaya çıkar. Ciddileşebilir ve sıvı kaybına bağlı halsizlik hisseder hissetmez veya ishal sayısı 4’ü geçerse onkoloji ekibi ile haberleşmelisiniz. 
  • Beyaz kan hücreleri düşük olabilir, bu da enfeksiyonlara neden olabilir. 
  • Ağır ishal, karaciğer fonksiyon bozukluğu veya çok düşük beyaz kan hücre sayıları (nötropeni) olan hastalar için doz ayarlamaları gerekebilir.
  • İrinotekanın CYP3A4 uyarıcıları ile bilinen ilaç etkileşimleri bilinmektedir. Bunlar, fenitoin, fenobarbital, karbamazepin, rifampin, rifabutin ve atazanavirdir. 
  • Campto, irınocam, irinotekan, irinotec, iritec, irontu, iroten ve tekamen isimleri ile piyasada bulunur.

Genel irinotekan yan etkileri 

  • İshal
  • Bulantı
  • Kusma
  • Beyaz kan hücrelerinde düşme (nötropeni) 
  • Beyaz kan hücrelerinde düşmeye bağlı ateş (nötropenik ateş) 
  • Ağız yaraları (mukozit) 
  • İnce bağırsak enfeksiyonu (kolit) 
  • Nadir olarak böbrek hasarı veya böbrek yetmezliği 
  • Damar tıkanıklığı (tromboembolizm) 
  • Akciğer toksisitesi (örneğin nefes darlığı veya öksürük) 
  • Fetüs zararına neden olduğu bilinen gebelik sırasında kullanımından kaçının.

Oksaliplatin

  • Etki mekanizması: Oksaliplatin, sisplatin ve ve karboplatin ile aynı platin grubunda yer alan, platin-bazlı bir kemoterapidir. DNA’nın guanin ve sitozin adlı nükleotidlerine bağlanarak DNA’da çapraz bağlara neden olur ve DNA sentezi ve kopyalanmasını engelleyerek anti-kanser özellik gösterir.
  • Birkaç dakika içinde ortaya çıkabilecek alerjik reaksiyonlar bildirilmiştir. Belirtileri hafifletmek için; antihistaminikler, kortikosteroidler veya epinefrin gibi ilaçlar verilebilir.
  • Oksaliplatin genelde %5 dekstrozlu serum içinde verilir. 
  • Karaciğer fonksiyon bozukluğu olanlarda infüzyon süresi 2 saatin üzerine çıkarılmalıdır.
  • Curatinox, Eloxatin, Linox, Oxalidem, Oxalimedac, Oxaliplatin, Oxalpin, Oxatu, Oxebewe, Ploxal gibi isimlerle piyasada bulunmaktadır.

Genel oksaliplatin yan etkileri

  • Ayaklarda ve ellerde karıncalanma veya yanma, tendon reflekslerinde kayıp (nöropati)
  • Oksaliplatin uygulandıktan sonra birkaç gün soğuk hava ve soğuk içeceklere karşı hassasiyet olabilir. Soğuk havalarda sıcak tutacak kıyafetler giymek ve soğuk içecekler içmemek önerilir.
  • Akciğer toksisitesi; tedavi sırasında ortaya çıkan öksürük veya solunum sıkıntılarında akılda bulundurulmalıdır. 
  • Düşük beyaz kan hücreleri, trombositler ve alyuvarlar 
  • Kabızlık
  • İshal 
  • Kusma veya mide bulantısı
  • Yorgunluk
  • Ağız yaraları 
  • Karaciğer fonksiyonlarında değişiklik 
  • Gebelik sırasında kullanımdan kaçının, fetüse zarar verdiği biliniyor 
  • Muhtemel ilaç etkileşimleri için kullandığınız diğer ilaçları mutlaka hekiminize bildirin.