Bevasizumab nedir ve nasıl etki eder ?

Bevasizumab, tümörlere besin sağlayan kan damarlarının büyümesini durduran bir monoklonal antikor yapısında bir kanser ilacıdır.

Roche firması tarafından geliştirilmiştir ve Avastin adı altında ilk olarak 2004 yılında 4. evre kolorektal kanserlerin tedavisinde kullanılmak üzere ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) onayı almıştır. ABD dışındaki ve ülkemizdeki ticari ismi Altuzan olmuştur. ABD'de patent süresi 2019'da dolmuştur, Avrupa'da ise 2022'de dolacaktır. Bu sırada bevasizumabın biyobenzerleri üretilmiş ve çeşitli klinik araştırmalarda etkili bulunması üzerine bir biyobenzer ilaç olarak onay almaya başlamıştır. Kanser tedavisinde FDA onayı alan ilk biyobenzer ilaç da bevasizumab biyobenzeri olan bevacizumab-awwb olmuştur (ABD piyasa adı Mvasi). Şu an bevasizumabın dünyanın farklı yerlerinde 30'a yakın biyobenzeri geliştirilmektedir; bunlardan biri de Zirabev'dir ve Avrupa Birliği'nde kullanılmak üzere 2019'da, ülkemizde kullanılmak üzere ise Mart 2020'de T.C. Sağlık Bakanlığı ruhsatı almıştır.

Monoklonal antikorlar, hedefe yönelik kanser terapisi (akıllı ilaç) türüdür. Antikorlar, bağışıklık sisteminin bir parçasıdır. Normalde vücudumuz, vücuda giren bir antijene (bir mikroptaki protein gibi) yanıt olarak antikorlar oluşturur. Antikorlar, antijenlerin vücudun bağışıklık sistemi tarafından yok edilmesi için antijenleri işaretler. Antikorlar, bir anahtarın kilide uyması gibi eşleşen antijenlere bağlanır. Bu teknoloji, tedavinin belirli hücreleri hedeflemesine izin vererek sağlıklı hücrelere daha az toksisiteye neden olur. Monoklonal antikor tedavisi, yalnızca antijenlerin (ve ilgili antikorların) tanımlandığı kanserler için yapılabilir.

Bevasizumab, insan vasküler endotel büyüme faktörünü (VEGF) hedefleyerek ve baskılayarak anjiyogenez (yeni damar oluşumu) sürecine müdahale ederek çalışır. VEGF, hücre içindeki reseptörleri ile etkileşime girdiğinde yeni kan damarı oluşumuna veya anjiyogeneze yol açan bir sitokindir (hücrelerin davranışları üzerinde spesifik etkileri olan hücreler tarafından salınan küçük bir protein).

Altuzan hangi kanserlerde FDA onaylıdır?

  • Kombine kemoterapi rejiminin bir parçası olarak metastatik kolon veya rektum (kalın bağırsak) kanserinin tedavisi.
  • Kombine kemoterapi veya kemoterapi artı immünoterapi rejiminin bir parçası olarak küçük hücreli dışı akciğer kanseri tedavisi.
  • Kombine kemoterapi rejiminin bir parçası olarak metastatik meme kanserinin tedavisi.
  • Beyin tümörü glioblastom (GBM) tedavisi.
  • Metastatik renal hücreli karsinom (böbrek kanseri) tedavisi.
  • Kombine kemoterapi rejiminin bir parçası olarak metastatik serviks (rahim ağzı) kanseri
  • Kombine kemoterapi rejiminin bir parçası olarak metastatik over (kadın yumurtalık) kanseri

Tedavinin amacı

Tedavinin amacı hastalığın evresine göre değişmektedir. Hastalık erken evre ise amaç tam şifa (kür) sağlamaktır. Hastalık ilerlemiş kanser veya metastatik (vücudun başka bölümlerine yayılmış) ise amaç hastalık belirti-şikayetlerini azaltmak ve yaşam süresini uzatmaktır.

Uygulama şekli, dozu ve program

  • Metastatik kolon veya rektum kanseri için Altuzan 5mg/kg 14 günde bir veya Altuzan 7.5 mg/kg 21 günde bir
  • Yassı hücreli ve küçük hücreli olmayan akciğer kanseri için Altuzan 15 mg/kg 21 günde bir
  • Metastatik meme kanseri için Altuzan 10 mg/kg 14 günde bir
  • Glioblastom için Altuzan 10 mg/kg 14 günde bir
  • Metastatik renal hücreli karsinom için Altuzan 10 mg/kg 14 günde bir
  • Metastatik serviks kanseri için Altuzan 15 mg/kg 21 günde bir
  • Metastatik over kanseri için Altuzan 7.5 mg/kg 21 günde bir

Ülkemizde ise hem Altuzan hem de biyobenzeri Zirabev, metastatik kolorektal kanser, rahim ağzı kanseri, fallop tüpü-over-primer periton kanseri ve beyin tümörü glioblastom tedavisinde kullanılmak üzere ruhsatlıdır. Diğer kanserlerde kullanılmak istenmesi durumunda Sağlık Bakanlığı'na Endikasyon Dışı Onay için başvurulmalı. 

Altuzan uygulama süresi şu şekildedir: ilk kürde 90 dakika, ilk kürde sorun olmadı ise ikinci kürde 60 dakika, ikinci kürde sorun olmadı ise üçüncü kürde 30 dakika sürmektedir.

Genellikle hastaların tedavi sonrası evine döndüğü günübirlik kemoterapi ünitelerinde uygulanır.

Tedavinin süresi, tedaviye verilen yanıta ve tolere edilebilirliğe bağlı olarak aylar veya yıllar sürebilir.

Not: Yazının devamında, Altuzan klinik çalışmalarından elde edilen yan etkiler ve kullanırken dikkat edilmesi gerekenler sunulmuştur. Biyobenzerlerin etkinlik ve yan etkileri tamamen aynı olmamakla birlikte, benzerdir.

Bevasizumab yan etkileri

Altuzan alan hastalarda aşağıdaki yan etkiler yaygındır (% 30'dan fazla görülür):

  • Güçsüzlük
  • Ağrı
  • Karın ağrısı
  • Bulantı, kusma
  • İştahsızlık
  • Kabızlık
  • Üst solunum yolu enfeksiyonu
  • Beyaz kan hücresi sayısında azalma
  • Proteinüri (İdrarda protein görülmesi)
  • Burun kanaması
  • İshal
  • Saç kaybı
  • Ağız yaraları

Aşağıdaki yan etkiler, Altuzan alan hastaların daha az yaygın yan etkileridir (yaklaşık% 10-29'da ortaya çıkar):

  • Nefes darlığı
  • Baş dönmesi
  • Yüksek tansiyon
  • Kilo kaybı
  • Kas ağrıları

Aşağıdaki yan etkiler, Altuzan tedavisinin nadir fakat ciddi yan etkileridir:

  • Bağırsakta delinme
  • Yara iyileşmesinde gecikme
  • Kanama (şiddetli kanama)
  • Hipertansif kriz (şiddetli yüksek tansiyon)
  • Nefrotik Sendrom - idrarda çok yüksek protein seviyeleri (proteinüri), kanda düşük protein seviyeleri, özellikle gözlerin, ayakların ve ellerin çevresinde şişme ile kendini gösteren bir durum. Bu sendrom, glomerüllerin (böbrekteki atıkları ve fazla suyu kandan filtreleyen ve idrar olarak mesaneye gönderen küçük kan damarları) hasarından kaynaklanır.
  • Daha önce antrasiklin bazlı kemoterapi veya göğüs duvarına radyasyon tedavisi almış hastalarda konjestif kalp yetmezliği.

Takip

Ne sıklıkla takip gereklidir?

Kan testleri genellikle her tedaviden önce kontrol edilir. Gerekli olan kan tahlilleri tam kan sayımı (hemogram), kapsamlı metabolik paneldir (biyokimya). Hekimin önerisine göre başka kan tahlilleri eklenebilir.

Görüntüleme (radyolojik inceleme) ne kadar sıklıkla gereklidir?

Bilgisayarlı tomografi (BT) taraması ve/veya manyetik rezonans görüntüleme (MRG) ve PET-BT gibi görüntüleme yöntemleri, tedaviden önce kontrol edilir. Bunlar birkaç tedaviden sonra veya yaklaşık altı haftada bir tekrarlanır. Hekim önerisine göre görüntülemeler daha erken veya daha geç yapılabilir.

Kan testi veya görüntüleme sonuçları tedaviyi nasıl etkiler?

Sonuçlara bağlı olarak doktorunuz Altuzan  kullanımına planladığı gibi devam edebilir, dozunu değiştirebilir veya tedaviyi değiştirebilir.

Altuzan kullanırken dikkat edilmesi gerekenler

  • Altuzan kullanımı sırasında dikkat edilemsi gereken hususların başında tansiyon takibi gelmektedir. Altuzan sırasında yeni olarak hipertansiyon (tansiyon yüksekliği) ortaya çıkabilir veya mevcut hipertansiyonun kontrolünü zorlaştırabilir. Bu nedenle ilk 1 hafta günde 1 kez evde tansiyon ölçülmesi önerilir.
  • Aksi belirtilmedikçe, günlük en az 2 litre sıvı tüketin.
  • Altuzan çok az mide bulantısına neden olur. Ancak mide bulantısı yaşarsanız, bulantı önleyici ilaçları doktorunuzun önerdiği şekilde alın ve küçük sık öğünler yiyin. Pastil emmek ve sakız çiğnemek de işe yarayabilir.
  • Bağırsaklarınızı hareket ettirin. Sağlık uzmanınız, Altuzan’ın neden olabileceği kabızlığı önlemeye yardımcı olmak için bir dışkı yumuşatıcı reçete edebilir.
  • Ellerinizi sık sık yıkayın.
  • Ağız yaralarını tedavi etmeye veya önlemeye yardımcı olmak için yumuşak bir diş fırçası kullanın.
  • Asetaminofen veya ibuprofen, ateş, baş ağrısı veya genel ağrı ve sızılardan kaynaklanan rahatsızlığı gidermeye yardımcı olabilir. Ancak almadan önce doktorunuzla konuştuğunuzdan emin olun.
  • Güneşe maruz kalmaktan kaçının. SPF 15 (veya üzeri) güneş kremi ve koruyucu giysiler giyin.
  • Bacaklarda, ortaya yeni çıkan ödem (şişlik) durumunda sağlık ebinizi bilgilendirin.
  • Genel olarak alkollü içkiler minimumda tutulmalı veya tamamen kaçınılmalıdır. Bunu doktorunuzla konuşmalısınız.
  • Bol bol dinlenin.
  • İyi beslenmeyi sürdürün.
  • Altuzanla ilişkili olabilecek yukarıda sayılan yan etkiler yaşarsanız, bunları onkoloji ekibinizle konuştuğunuzdan emin olun. İlaçlar yazabilir veya bu tür sorunları yönetmede etkili olan başka önerilerde bulunabilirler.

Hekim ve hemşireler için: Altuzan kanama ve yara iyileşmesini geciktirebileceği için herhangi bir ameliyattan 28 gün önce Altuzan kullanımına ara verilmeli ve herhangi bir ameliyattan 28 gün sonraya kadar Altuzan kullanılmamalıdır.